System domofonowy to nie tylko wygoda i ułatwienie przy wpuszczaniu gości, to również podstawowe zabezpieczenie mieszkań i domów. Zamknięcie drzwi prowadzących do klatki schodowej to nie tylko dodatkowa przeszkoda do pokonania, próby sforsowania której są widoczne zresztą a daleka. To również bariera psychologiczna. Obca osoba kręcąca się na klatce schodowej wzbudza zainteresowanie mieszkańców. Podobnie rzecz się ma w przypadku domów jednorodzinnych. Można - owszem - przeskoczyć płot, lecz trudno to później racjonalnie wytłumaczyć. Zresztą płot może też stanowić przeszkodę niełatwą do pokonania ze względu na wysokość, konstrukcję oraz zabezpieczenie przed przechodzeniem ponad nim.

Na system domofonowy składają się następujące elementy:
- bramofon (panel zewnętrzny),
- unifon (słuchawka),
- zasilacz (wraz elektronika sterującą),
- rygiel elektromagnetyczny i odpowiedni zamek mechaniczny.

Bramofon

Bramofon spełnia funkcje przywołania i rozmowy. Solidne bramofony mają najczęściej płyty czołowe wykonane z aluminium poddanego obróbce chemicznej lub stali nierdzewnej. Są zatem trwałe i odporne na trudne warunki pracy. Bramofony renomowanych producentów są zabezpieczone przed wpływem czynników atmosferycznych. Niemniej jednak wskazane jest jednak zabezpieczenie bramofonu, aby nie był bezpośrednio narażony na opady deszczu, silne wibracje lub na nadmierną ilość kurzu. Wielu producentów sprzętu domofonowego proponuje różnego rodzaju osłony, uszczelnienia i daszki.

Bramofon zawiera mikrofon oraz głośnik osłonięte dodatkowo aluminiową siatką. Bramofony są podświetlane, dzięki czemu nazwiska (ew. numery mieszkań) mieszkańców są dobrze widoczne również w nocy. W płycie czołowej znajduje się przycisk do wywoływania abonenta. Po jego naciśnięciu następuje wywołanie odpowiedniego unifonu modulowanym sygnałem dźwiękowym. W przypadku budownictwa wielorodzinnego tych przycisków jest odpowiednio więcej. Każdy przycisk jest przyporządkowany standardowo jednemu unifonowi w jednym mieszkaniu. Istnieje również możliwość przyporządkowania kilku unifonów jednemu przyciskowi. Sygnał przywołania jest wtedy słyszany w kilku unifonach jednocześnie. Z każdego unifonu można rozmawiać z gościem, z każdego z nich można - przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku - wpuścić gościa do domu. Ponadto w przypadku systemów wielomieszkaniowych panel zewnętrzny może być rozbudowywany za pomocą elementów modułowych, co umożliwia złożenie bramofonu z odpowiednią ilością przycisków.

Modułowa konstrukcja bramofonów stwarza też i inne możliwości. Jedną z nich jest rozbudowa instalacji domofonowej np. o klawiaturę. W takim przypadku drzwi lub furtkę można otworzyć za pomocą kodu, po wprowadzeniu którego rygiel jest automatycznie zwalniany. Nie ma konieczności szukania klucza w kieszeni i trafiania nim w zamek (zwłaszcza gdy jest ciemno i zimno). Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie czytnika zbliżeniowego. Wówczas wystarczy zbliżyć kartę lub breloczek (nawet bez wyjmowania z kieszeni) do takiego czytnika, aby można było wejść.

Unifon

Podstawowym zadaniem unifonu jest nawiązanie łączności z bramofonem. Oprócz możliwości prowadzenia rozmowy między mieszkańcem a odwiedzającym unifon posiada przycisk do zwalniania rygla elektromagnetycznego. Unifony są wykonywane w kilku wersjach instalacyjnych. Ponieważ nie ma jednego przyjętego standardu, to spotyka się urządzenia do instalacji 2-, 4- lub 5-przewodowych. Przymierzając się do wymiany unifonu na inny warto najpierw sprawdzić ilość podłączonych do niego przewodów.

Często też występują unifony do łączności interkomowej, które umożliwiają prowadzenie rozmowy między poszczególnymi unifonami. W tym przypadku istnieje również możliwość wywoływania innych unifonów dzięki dodatkowym przyciskiem. Najczęściej unifony interkomowe mają wbudowany tylko jeden przycisk i kilka miejsc zasłoniętych zaślepkami do szybkiej rozbudowy przycisków przywoławczych. Należy również podkreślić, iż te dodatkowe przyciski funkcyjne, mogą być użyte np. do włączania oświetlenia klatki schodowej, załączania oświetlenia zewnętrznego, do otwierania dodatkowego rygla lub zamka elektromagnetycznego.

Rzadziej - przede wszystkim ze względu na cenę - spotyka się głośnomówiące wersje unifonów. Takie urządzenie stwarza możliwość prowadzenia rozmowy bez konieczności podnoszenia słuchawki.

Zasilacz

W rzeczywistości tylko w niektórych systemach domofonowych można mówić o zasilaczu. Wielu producentów wynosi - w miarę możliwości - układy elektroniczne z bramofonu i umieszcza je w urządzeniach zasilająco-sterujących. Zasilacz jest z reguły montowany wewnątrz pomieszczeń. Takie rozwiązanie zmniejsza awaryjność urządzenia ze względu na uszkodzenia powodowane przez trudne warunki atmosferyczne. Ponadto ewentualne dewastacje przynoszą mniejsze szkody i są mniej atrakcyjne dla różnej maści "radioamatorów".

Zasilacz powinien zatem dostarczać wszystkich napięć stałych i zmiennych niezbędnych do zasilania i sterowania systemem domofonowym. Ponadto konstrukcja takiego urządzenia powinna umożliwiać:
- regulację wzmocnienie sygnału mikrofonu,
- regulację wzmocnienie sygnału głośnika,
- regulację sygnału przywołania. 

W przypadku systemów z łącznością interkomową zasilacz powinien odseparowywać linię łączności wewnętrznej od linii łączności zewnętrznej. Dzięki temu nie słychać rozmowy wewnętrznej przy bramie.

Rygiel elektromagnetyczny i zamek drzwiowy

Nieodłączną częścią systemu domofonowego jest rygiel elektromagnetyczny służący do zdalnego otwierania drzwi wejściowych bądź furtki. Jest on montowany w słupku furtki lub futrynie drzwi na wysokości zamka mechanicznego tak, aby rygiel blokował się na zapadce zamka. Zważywszy na fakt, iż z założenia nie można otworzyć drzwi wejściowych klamką, stąd zamek mechaniczny powinien posiadać dźwignię zapewniającą cofnięcie zapadki przy obracaniu klucza w kierunku przeciwnym do zamykania. Drzwi wejściowe powinny być oczywiście zabezpieczone przed zdjęciem z zawiasów. Ponadto drzwi wejściowe powinny zamykać się samoczynnie z odpowiednią siłą, aby nastąpiło zatrzaśnięcie zamka. Celowe jest więc stosowanie hydraulicznych zamykaczy drzwiowych.

Rygle elektromagnetyczne występują w kilku wersjach. Najczęściej spotyka się:
- rygiel zwykły - otwarcie drzwi przy doprowadzonym napięciu,
- rygiel z pamięcią - "pamięta" sygnał zwalniający do czasu otwarcia drzwi, pamięć jest kasowana po otwarciu i zamknięciu drzwi,
- rygiel z wyłącznikiem - po przesunięciu blokady zaczep jest otwarty, nie ma więc konieczności otwierania drzwi przyciskiem z unifonu,
- rygiel z wyłącznikiem i pamięcią,
- rygiel rewersyjny - otwarcie następuje po wyłączeniu napięcia.

Istotną sprawą jest sposób otwierania furtki w przypadku domu jednorodzinnego i drzwi wejściowych do budynku wielorodzinnego od wewnątrz. Przy czym rozważamy tu przypadek wychodzenia mieszkańca z domu. Najpowszechniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie klamki od wewnątrz drzwi umożliwiającej najzwyklejsze otwarcie drzwi. Oczywiście z zewnątrz powinna być zamontowana nieruchoma gałka lub uchwyt. Takie rozwiązanie nie zawsze sprawdza się w przypadku furtki, przez szczeliny której można przełożyć rękę i nacisnąć klamkę. W takim przypadku można zastosować nieruchome gałki z obu stron drzwi lub furtki. Otwieranie drzwi następuje za pomocą przycisku umieszczonego w pobliżu drzwi, jednak w miejscu niedostępnym z zewnątrz. Przycisk taki spełnia analogiczną rolę, jak przycisk otwierania drzwi w unifonie. W tym miejscu można również zastosować klawiaturę lub czytnik zbliżeniowy.

Instalacja systemu domofonowego

Połączenie między panelem zewnętrznym i ryglem elektromagnetycznym a zasilaczem umieszczonym w domu jest realizowane za pomocą kabla wielożyłowego - ilość żył zależy od rodzaju wybranego zestawu domofonowego. Ilość przewodów między bramą a domem wynosi:
- 2 dla zestawu dwuprzewodowego,
- od 8 lub 9 dla zestawów z jednym przyciskiem, każdy dodatkowy przycisk zwiększa ilość żył o 1.

Jeśli przed układaniem przewodów nie jest wybrany konkretny typ domofonu, to zaleca się, aby przy planowaniu instalacji założyć większą ilość żył, niż wynika to z konkretnej potrzeby. Należy pamiętać, że są zestawy 2-żyłowe, ale też występują zestawy 12-żyłowe.Ponadto zawsze zawsze można pokusić się w trakcie eksploatacji o rozbudowę systemu domofonowego, np. o dodatkowy przycisk w bramofonie.  

Do wykonywania instalacji domofonowych powszechnie stosuje się przewody wielożyłowe miedziane typu YTDY o średnicy żyły 0,5mm, w izolacji i powłoce PCW. Przewody te powinny być układane w rurkach instalacyjnych. Zewnętrzna instalacja powinna być wykonana kablem doziemnym typu XzTKMXpw. Jest to kabel z wiązkami parowymi z z żyłami miedzianymi średnicy 0,5mm. Jest to kabel żelowany, w izolacji i powłoce z polietylenu z dodatkową osłoną przeciwwilgociową (laminowana taśma aluminiowa). Kable te można układać w kanałach kablowych lub bezpośrednio w ziemi. Przy większych odległościach należy stosować - w obu przypadkach - przewody z grubszymi żyłami.

Rys.1. Przykładowy schemat blokowy połączeń zestawu domofonowego
 

Autor: Aleksy Kordiukiewicz